..........
J. Lacan: Faza lustra jako formująca funkcję Ja taką, jaka nam się ujawnia w doświadczeniu psychoanalitycznym Referat wygłoszony na XVI Międzynarodowym Kongresie Psychoanalizy w Zurychu, 17 lipca 1949 r.
..........
ciąg dalszy:
..........
Ale ta filozofia niestety obejmuje tę negatywność tylko w granicach samowystarczalności świadomości, która - będąc jednym z jej założeń - wiąże z nierozpoznaniami(p. 29) konstytutywnymi dla ego, iluzję autonomii, której
się powierza. Rozrywka umysłowa, która po to by się osobliwie karmić zapożyczeniami z doświadczenia psychoanalitycznego, osiąga punkt kulminacyjny w roszczeniu sobie pretensji do zapewnienia psychoanalizy egzystencjalnej.
Pod koniec podjętego przez społeczeństwo historycznego przedsięwzięcia, aby już nie uznawać, że ma jakąkolwiek inną funkcję oprócz utylitarnej i wobec lęku jednostki przed koncentracyjną formą więzi społecznej, której pojawienie się wydaje się rekompensować ten wysiłek - egzystencjalizm można osądzić na podstawie
usprawiedliwień, jakich on dostarcza wobec podmiotowych impasów, które w rzeczy samej z niego wynikają: wolność, której nigdy nie afirmuje się bardziej autentycznie niż w murach więzienia; domaganie zaangażowania, gdzie wyraża się niezdolność czystej świadomości do poradzenia sobie z jakąkolwiek sytuacją; wojerystyczno - sadystyczna idealizacja związku seksualnego; osobowość, która się nie realizuje inaczej niż tylko w samobójstwie; i świadomość innego, która się nie zadowala niczym innym jak tylko morderstwem hegeliańskim. Temu całe nasze doświadczenie psychoanalityczne przeciwstawia się, w stopniu w jakim uczy nas ono nie uznawać ego za zogniskowane na systemie percepcja-świadomość (p.30), jako zorganizowanym przez „zasadę rzeczywistości”, gdzie formułuje się uprzedzenie naukowe najbardziej przeciwne dialektyce wiedzy – aby raczej wskazać nam przyjęcie za punkt wyjścia funkcji nierozpoznania (p.31), która charakteryzuje je p.32) we wszystkich strukturach, tak dobitnie wyartykułowanych przez Pannę Annę Freud; bo choć Verneinung (p. 33) reprezentuje jawną formę tej funkcji, ukryte pozostaną w większości jego efekty - chyba, że rozjaśni je (odbite światło na poziomie losu, gdzie manifestuje się id. W ten sposób przedstawia się ta inercja właściwa formacjom ja gdzie można zrozumieć definicję neurozy w całej jej rozciągłości - tak jak pochwycenie podmiotu przez sytuację daje nam najbardziej ogólną formułę szaleństwa, z rodzaju tych, które znajdujemy w szpitalu dla obłąkanych oraz z rodzaju tych, które ogłusza świat wściekłością i wrzaskiem (p 34.) Cierpienia nerwicy i psychozy stanowią dla nas szkołę namiętności duszy, dokładnie tak jak dźwignia psychoanalitycznej wagi – gdy obliczamy kąt nachylenia jej zagrożenia dla całych społeczności – dostarcza nam wskaźnika wygasania namiętności miasta. Na owym skrzyżowaniu natury i kultury, które tak uparcie bada antropologia naszych czasów, tylko psychoanaliza rozpoznaje węzeł wyobrażeniowej służalczości, którą miłość musi ciągle od nowa rozwiązywać lub przycinać.
Dla tego zadania nie znajdziemy oparcia w uczuciach altruistycznych, my którzy odkrywamy agresywność leżącą u podłoża działalności filantropa, idealisty, pedagoga, a nawet reformatora. W uciekaniu się przez nas do relacji podmiot do podmiotu, psychoanaliza może towarzyszyć pacjentowi aż do ekstatycznych granic „Jesteś tym”(p.35.), gdzie ujawnia mu się szyfr jego śmiertelnego przeznaczenia, ale nie jest w naszej wyłącznej mocy jako praktyków, doprowadzić go do punktu, gdzie zaczyna się prawdziwa podróż.
...............
PRZYPISY:
...............
29. Liczba mnoga od fr. méconnaissance. Termin ten oznacza nierozpoznanie, niezrozumienie. W fazie lustra obraz, jaki infant widzi w lustrze nie
koresponduje z jego aktualnym doświadczeniem rzeczywistości ciała. Tym samym rozpoznanie przez infans swojego odbicia w lustrze jest chwilą nierozpoznania. Przez życie jednostki, ego podtrzymuje jego jednostkowości i autonomii poprzez trwające niepoznanie aktualnych warunków jego egzystencji, w szczególności faktu, że jego egzystencja zależy od innych i od symbolicznych systemów kultury. Lacan krytykuje te nurty psychoanalizy, które zbytnio akcentują system percepcja-świadomość i zdolność ego do łączenia impulsów ze strony id z aktualnymi warunkami życia podmiotu. Jego własny model psychiki wskazuje, że nasza percepcja rzeczywistości jest natychmiast w pułapce nierozpoznania, a więc że nasze rozumienie rzeczywistości jest zawsze przefiltrowane i przekręcone przez wewnętrznie podzielone ego. - przyp. tłum.
30. Pogląd Freuda na relacje pomiędzy psychika a światem zewnętrznym opiera się na technicznym opisie systemu percepcja-świadomość, części aparatu psychicznego, która bierze udział w odbiorze bodźców zmysłowych i "selekcjonuje" je według ich relacji do impulsów instynktowych. Część materiału pochodzącego z percepcji jest natychmiast uświadamiana, ale część pozostaje przedświadoma, dostępna świadomości drogą późniejszego przypominania lub w snach. Lacan krytykuje podejście niektórych nurtów psychoanalizy, które kładą zbyt duży nacisk na rolę tego
systemu i zdolność ego do kojarzenia impulsów z id z aktualnymi warunkami życia podmiotu. Jego model psyche wskazuje, że nasza percepcja jest raczej natychmiastowo pochwycana przez nierozpoznanie, więc nasze rozumienie rzeczywistości jest zawsze filtrowane i przekręcane przez wewnętrznie podzielone ego.
31. Z fr. fonction de méconnaissance. – przyp. tłum.
32. Mowa o ego. – przyp. tłum.
33. Z niem. negacja. – przyp. tłum.
34. Nawiązanie do powieści W. Faulknera „Wściekłość i wrzask” (1929). – przyp. tłum.
35. Francuskie „Tu es cela” jest dwuznaczne ze względu na homofonię, z jednej strony oznacza „Jesteś [tu es] tym”, a z drugiej „Zabić [tuer] to”. –
przyp. tłum.
..........
Tłumaczenie: Marcin Klaus na podst. tłum. ang. Bruce’a Finka, przypisy i uzupełnienia tłumaczenia na podst. wersji oryg. z fr. Anna Wojakowska-Skiba
..........
